Odpowiedzialność cywilna
Odpowiedzialność cywilna, jest to rodzaj odpowiedzialności prawnej, który określa majątkowy charakter sankcji. Ogólne zasady odpowiedzialności cywilnej (kto, od kogo, pod jakimi warunkami i w jaki sposób może domagać się określonego zachowania) określa kodeks cywilny.
Odpowiedzialność cywilna może mieć charakter odszkodowawczy (kiedy szkoda już została wyrządzona, a od sprawcy żądamy jej naprawienia przez przywrócenie stanu zgodnego z prawem bądź przez zapłatę odszkodowania) albo charakter prewencyjny (kiedy istnieje dopiero zagrożenie wystąpienia szkody, a od sprawcy tego zagrożenia żądamy zachowania, które ma je usunąć).
Odpowiedzialność cywilna może być oparta na zasadzie winy (kiedy wystąpienie szkody lub zagrożenia spowodowane jest zawinionym działaniem sprawcy; winę tę należy mu wówczas udowodnić) albo na zasadzie ryzyka (kiedy dany podmiot odpowiada za szkodę lub zagrożenie nie dlatego, że wywołał je swoim zawinionym działaniem, ale dlatego, że znajduje się w określonej przez przepisy sytuacji - np. prowadzi zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody - art. 435 k.c.).
Przez szkodę należy rozumieć uszczerbek w obecnym i przyszłym majątku, jakiego poszkodowany doznaje wbrew swojej woli. Szkodę stanowi, więc różnica między dwoma stanami majątkowymi: tym po wyrządzeniu szkody, i tym, który by istniał, gdyby szkody nie wyrządzono.
Szkoda majątkowa
Obejmuje 2 elementy:
- Strata - efektywny uszczerbek pomniejszający majątek poszkodowanego,
- Utracony zysk, czyli korzyści, jakie poszkodowany byłby osiągną, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Istnieją dwa typy szkód majątkowych:
- Na mieniu (te wyrządzone na majątku, bez związku z osobą poszkodowanego np. zniszczenie rzeczy)
- Na osobie (te, które są następstwem uszkodzenia ciała, lub wywołania rozstroju zdrowia, a więc mają związek z osobą np. utracone w skutek choroby zarobki, zniszczona w skutek wypadku odzież).
Wysokość szkody
Może być ustalona przez zainteresowanych lub sprecyzowana przez sąd w trakcie procesu. Podstawą odpowiedzialności za szkodę może być umowa, w której jedna ze stron przyjmuje na siebie obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej drugiej stronie (np. umowa ubezpieczenia). Najczęściej jednak podstawę odpowiedzialności za szkodę stanowi ustawa, która łączy w sobie obowiązek naprawienia szkody z rozmaitymi zdarzeniami, a przede wszystkim z czynami niedozwolonymi (odpowiedzialność deliktowa) i z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umów (odpowiedzialność kontraktowa -art. 471 k.c.
Naprawa szkody
Może nastąpić:
- przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego (restytucja naturalna)
- przez zapłatę odszkodowania (restytucja pieniężna). W sprawie wysokości odszkodowania k.c. przyjmuje generalną zasadę, że ma ona odpowiadać wysokości szkody.
Rodzaje odpowiedzialności cywilych
Kontraktowa
Kontraktowa stosownie do treści art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej do wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Roszczenie odszkodowawcze może powstać w razie naruszenia każdego zobowiązania, bez względu na to, z jakiego zdarzenia się ono wywodzi.
Do odpowiedzialności odszkodowawczej dochodzi zarówno wtedy, gdy zobowiązanie wykonano w niewłaściwym miejscu lub nieterminowo, jak również gdy świadczenie było złej jakości albo spełniane częściami. Wadliwość wykonania może także dotyczyć osób uczestniczących w jego realizacji. Gdy istniała konieczność osobistego spełnienia świadczenia, działanie innej osoby niż dłużnik oznaczać będzie niewykonanie zobowiązania, gdy brakuje takiego zastrzeżenia, mówimy o nienależytym wykonaniu.
Tak wiec aby doszło do odpowiedzialności kontraktowej musi dojść do zjawiska przyczynowo - skutkowego, gdyż jak wynika z art. 471 k.c dłużnik ponosi odpowiedzialność nie w każdym przypadku. Nie ponosi jej gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania będzie następstwem okoliczności, za które on odpowiada.
Zwolnienie takie z odpowiedzialności następuje w momencie:
niemożności świadczenia - nikt, nie tylko dłużnik, nie jest w stanie w danych okolicznościach spełnić świadczenia. Wyróżniamy 2 rodzaje niemożności:
- pierwotna - niemożność istniejąca w chwili powstanie zobowiązania zasada imposibilium nulla obligatio Est -następcza- niemożność powstaje po podpisaniu zobowiązania
- opóźnienie dłużnika- termin zobowiązania jest nieokreślony.
Deliktowa
Deliktowa - podstawa odpowiedzialności deliktowej jest delikt czyli czyn niedozwolony. Jest nim każde działanie albo zdarzenie powodujące szkodę wyrządzona osobie 3 lub w mieniu do niej należącym . Czyn niedozwolony według k.c. obejmuje naprawę szkody wynikłej z wynikłej z niezawinionego działania człowieka oraz odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta i rzeczy, jak również za szkody związane z użyciem i wykorzystywaniem elementarnych sił przyrody.
Zasadnicza różnica miedzy odpowiedzialnością kontraktowa a deliktową jest to ze odpowiedzialnością O ile przy odpowiedzialności kontraktowej wyrządzenie szkody następuje w ramach istniejącego stosunku zobowiązaniowego, a zatem podmiot odpowiedzialny za szkodę jest od razu znany, o tyle w odpowiedzialności deliktowej trzeba dopiero ustalić podmiot odpowiedzialny za wyrządzenie szkody.
